Vakantie met het gezin: meer dan een adempauze

  

Ga jij op vakantie met het hele gezin deze zomer? Prijs jezelf gelukkig! Niet alleen omdat je bevoorrecht bent om op vakantie te kunnen. Maar ook omdat de vakantie kansen biedt om positieve veranderingen te maken binnen je gezin. De kans om dingen anders te bekijken en aan te pakken. Of je nou naar het zonnige zuiden gaat of ertussenuit in eigen land. Vakantie kan een welkome onderbreking zijn van het dagelijkse gezinsleven.

Een ‘goede’ vakantie
‘Inpakken en wegwezen’ klinkt misschien wat gemakkelijk. Veel vakantiegangers zijn blij als ze eenmaal weg zijn. En nog meer wanneer de hele familie weer heelhuids is teruggekeerd zonder ongelukken, ruzie en spanningen. Dit mag dan toch terecht een goede vakantie worden genoemd. Maar, is er meer uit de vakantie te halen? Misschien richt je je vakantie in om ruzie en spanningen zoveel mogelijk te voorkomen. Maar wat als juist de nodige hobbels en uitdagingen tijdens je vakantie zorgen voor kansen en dus meerwaarde kunnen creëren?

Spanningen en conflicten geven dé kansen om moeilijkheden in het dagelijkse gezinsleven op te lossen. Simpelweg omdat het hier gaat om hoe je met elkaar blijft verbinden in het ‘heetst van de strijd’. Dit is kei hard werken! Je zult genoeg voorbeelden hebben van conflicten die juist ontstaan op het moment dat je daar geen tijd en aandacht voor hebt. Misschien wil je hier anders op reageren. Misschien weet je niet óf je hier anders op kan reageren. In dit artikel gaan we dieper in op het omgaan met conflicten en spanningen op een manier dat iedereen zich gezien voelt. We geven handvatten voor positieve veranderingen in de basis van je (gezins)relaties. Zodat de gewenste veranderingen ook na de vakantie, wanneer elk gezinslid de gewone draad weer op pakt, kunnen worden voortgezet.

Vakantie thuis en uit
Van alle Nederlanders gaat ongeveer 2 op de 3 personen tijdens de zomer voor langere tijd op pad. Dat is een hoop! Maar een grote groep blijft dus in Nederland. Misschien verkiezen zij een andere periode van het jaar om er tussenuit te gaan. Hoe dan ook, thuisblijvers kunnen de vakantieperioden ook op avontuur. Even andere dingen doen. Ga samen op verkenning in je op het eerste gezicht zo bekende omgeving. Bekijk de wereld door de ogen van je kinderen en volg hen eens een dag. Geef je kind de regie en beleef wat samen. Ook zonder honderden kilometers af te leggen kan dat prachtige dingen opleveren.

Verdieping
De (zomer)vakantie biedt dus kansen om de band met elkaar te verdiepen en te versterken. Des te meer wanneer de vakantie niet helemaal soepel verloopt. Wanneer je met het gezin op vakantie gaat, heb je namelijk geen vakantie van het gezinsleven. Dat gaat ononderbroken verder. Een echte onderbreking of afwisseling van het gezinsleven maak je wanneer je een uitwisseling doet met vrienden of familie. Jouw kinderen die met anderen mee gaan of andersom. Of je gaat een weekend weg zonder kinderen. Samen, als partners en even niet als praktiserende ouders.
Nee, als je als gezin weg gaat heb je vakantie van andere dingen. Je werk, je omgeving, je huishouden, je sociale contacten. Je contact met gezinsleden daarentegen wordt vooral wat intensiever.

Vakantie geeft de mogelijkheid om de bestaande en disfunctionele patronen te doorbreken. Simpelweg omdat je even uit de sleur stapt met elkaar. Met lastig en disfunctioneel bedoelen we hier; manieren van doen en denken die geen positieve bijdrage leveren aan je ontwikkeling en aan de relaties binnen het gezin. Patronen die ‘erin geslopen zijn’, die sluipen er meestal niet zomaar weer uit. Daar moet mee gebroken worden.

Hallo! Zie je mij wel?”
Dit soort patronen helpen niet om te groeien. Ze helpen je niet vooruit. En in het geval van disfunctionele patronen binnen relaties, geldt datzelfde voor de ander.
Ieder mens wil voelen dat hij de moeite waard is, dat er van hem gehouden wordt. Kinderen hebben het nodig te ervaren dat er van ze gehouden wordt. Binnen het gezin leren kinderen met elkaar om te gaan. Rekening met elkaar te houden. Het zijn banden en lessen die de basis vormen voor alle toekomstige relaties. Als ouder, als volwassene, kun je bewust nagaan hoe dit zit bij jou. Hoe ben jij opgegroeid, wat heb jij meegekregen en geleerd over en door je relatie met je ouders? En door je relatie met andere gezinsleden. Wat zie jij daarvan terug in je huidige relaties? Voel en weet jij je geliefd?

We gaan geen vinger wijzen naar de ouder of naar het kind. Dat is absoluut niet de bedoeling van dit artikel. Wél is de boodschap dat het belangrijk is om in te zien dat iemand doet zoals hij doet omdat hij dit ergens zo heeft geleerd én dat het de kunst is om dit te accepteren. Hierbij hebben we het over ongevaarlijk gedrag. Het gedrag dat je kind of een ander in gevaar brengt en onveilig is moet uiteraard halt worden toegeroepen door een duidelijke grens te stellen of in te grijpen. Geen ruimte voor onderhandeling wél uitleg en erkenning van gevoelens die geuit worden.

Iemand is zoals hij is. Hier gaat het in de kern over wanneer er een conflict ontstaat. Soms in alle heftigheid en met veel bombarie. Soms in de snijdende stilte. Twee uitersten die beiden gaan om de boodschap; “Hallo! Zie je me wel?”

We schrijven aan de ouder, zodat jij als ouder een stap kan zetten om een patroon binnen de gezinsrelaties te veranderen. Wat je zou kunnen doen om je band met je kind te versterken. Dat jij als ouder kunt voorleven wat jij aan je kinderen wil meegeven. Die stap zetten als ouder, heeft namelijk al een enorm effect. De ander verandert er niet door, maar de relatie wel direct. Het verwachtingspatroon wordt doorbroken. Wanneer A iets wijzigt in de relatie kan B, uiteindelijk, niet hetzelfde blijven doen. Voor de visualisatie: zie het als Yin & Yang. Wanneer Yin van vorm veranderd doet Yang dat ook. Dat is onvermijdelijk.
Wel kan er veel moeite gedaan worden om A terug het patroon in te helpen. De sociale omgeving veranderd niet altijd gemakkelijk mee.
Daarom is het belangrijk dat je steun vindt in je directe omgeving om de gewenste verandering te gaan maken. Het veranderproces kan pijnlijke herinneringen, schuldgevoelens, angst, boosheid en verdriet oproepen. Sta hier niet alleen in en zoek iemand die naar je kan luisteren. Het zou fantastisch zijn als je dit met je partner samen kunt doen. Dat je elkaar kunt steunen. Eventueel vraag je op een gegeven moment iemand van buiten je gezin om je hierin bij te staan.

Accepteren
Dr. Thomas Gordon, schrijver van de klassieker ‘Luisteren naar kinderen’ heeft de fascinerende uitspraak gedaan:
It is one of those simple but beautiful paradoxes of life: when a person feels that he is truly accepted by another, as he is, then he is free to move from there and to begin to think about how he wants to change, how he wants to grow, how he can become different, how he might become more of what he is capable of being.”

Je kind volledig en onvoorwaardelijk accepteren. Vanuit die basis zullen zij, gedreven door hun intrinsieke motivatie en besef van eigenwaarde, zich ontwikkelen, groeien en tot bloei komen.

Je kunt je kind accepteren en het tegelijkertijd niet met ‘m eens zijn. Iets anders willen, iets heel irritant vinden. Hoe ga je hiermee om? Kun je accepteren dat je iets niet leuk vindt aan je kind (de reden) en dat je ze soms wel achter het behang kunt plakken (het gevolg, het gevoel)? Ook dit mag er zijn en is menselijk. Niks mis mee als je kind meekrijgt dat je soms ergens van baalt en boos wordt. Kun je je kind accepteren en dus ook niet de behoefte hebben om het actief te willen veranderen?

De uitdaging zit in de dagelijkse praktijk. Een puber accepteren die vooral gericht is op het ontwijken van verantwoordelijkheden en meestal aan een van de vele schermen zit geplakt (telefoon, tablet, computer, tv)?! Die tiener die zich ondankbaar uit over de gezamenlijke zomervakantie? Je dochtertje die uit haar dak gaat wanneer ze haar zin niet krijgt.

Jouw kind heeft zijn redenen om zich zo te gedragen. Jij hebt jouw redenen om het gedrag van je kind niet fijn te vinden en het liever anders te zien. Jullie hebben allebei behoeften en zijn daarin gelijk. Als ouder heb je de taak om je kind ruimte te geven en grenzen te stellen. Het is de kunst om hier de balans in te vinden, zodat een ieder blijvend tot zijn recht komt.

Waar geloof je in?
Wanneer je iets gaat veranderen is het van belang dat de motivatie hiervoor vanuit jezelf komt. Dat je erin gelooft. Doen wat je wil en belangrijk vindt is ervoor kiezen om jezelf levensvreugde te gunnen. Doen wat je niet wil en niet belangrijk staat deze vreugde in de weg. Wanneer jij in conflict bent met je kind vervul jij je rol dan op een manier die jij wil? Een manier waarin je gelooft? Is het in jouw ogen goed om het zo te doen?

Waarom vinden we het onvoorwaardelijk accepteren van de ander in een conflict zo belangrijk? Wij geloven dat jouw kind van nature weet wat het wil en nodig heeft, weet wat het wil leren, wanneer en op wat voor manier. De overtuiging dat ieder mens, ieder kind, van nature capabel is om zich positief te ontwikkelen. Daarvoor heeft een kind een kader en de ruimte nodig om veilig zijn gang te gaan. Vanuit intrinsieke motivatie het leven te ontdekken. Intrinsieke motivatie is iets willen vanuit eigen, innerlijke motieven. Dat is iets om te koesteren. Door hier ruimte aan te geven als ouder draag je bij aan de levensvreugde van je kind. Dit kun je doen door je kind te accepteren, zoals hij is. Wat betekent dat je op geen enkele manier controle uitoefent op je kind om hem/haar te laten doen wat jij wil en gelooft dat goed is.

Radicaal
Op geen enkele manier controle uitoefenen? Dit klinkt misschien heftig en roept mogelijk vragen bij je op. We zijn over het algemeen dan ook zo anders gewend. De wereld is voorwaardelijk. We hebben als kinderen én als volwassenen met veel controle te maken die over ons wordt uitgeoefend. “Als jij dit doet dan krijg jij dat.” “Als jij nu niet mee gaat, dan vraag ik je nooit meer.” Niet gek dus dat dit doorwerkt in de relatie met onze kinderen. En onze kijk op opvoeding.
Wij moeten onze kinderen toch opvoeden? Is dat niet onze verantwoordelijkheid als ouders? Ze hebben toch sturing nodig?
Eén manier waarop kinderen doorgaans worden ‘gestuurd’ is door middel van straffen en belonen. We geloven dat dit schadelijk kan zijn voor de relatie met je kind én bovendien een negatief effect heeft op de ontwikkeling van kinderen. Het is net zo voorwaardelijk als de buitenwereld. We horen je denken “Maar er moeten toch grenzen worden gesteld?!”. Straffen en belonen worden doorgaans gekoppeld aan het stellen van grenzen. Toch zijn dit twee verschillende dingen. Grenzen hebben we allemaal. De manier waarop we deze (aan)voelen en aangeven is heel verschillend. Straf en beloning wordt als machtsmiddel gebruikt om iemand te laten doen wat jij wil. Ook in de ouder/kind relatie. Hierdoor verliest je kind zijn intrinsieke motivatie en laat het zich leiden door externe factoren. Maar dat is waarschijnlijk niet wat je je kind wil meegeven.

Wat wil jij dat de reden is dat je kind doet wat hij doet? Zie dit voor je: je kind doet een ander kind pijn (per ongeluk/opzettelijk) en jij bent erbij. Hoe handel jij? Wil jij dat je kind leert ‘sorry’ te zeggen omdat jij anders boos wordt of omdat het dan te horen krijgt “wat goed van jou!” Omdat ‘het zo hoort’. Of wil je dat je kind ‘sorry’ zegt omdat hij zich er oprecht rot over voelt, omdat hij met de ander te doen heeft. Spijt heeft en sorry wíl zeggen. Wat wens jij je kind op de lange termijn toe en hoe geef jij deze boodschap door in de dagelijkse omgang met je kind?

De kans van het conflict
Neem nu een conflict tussen jou en je kind in gedachten. Stel het je levendig voor, zodat je er niet alleen aan denkt maar ook je gevoel op komt spelen. Dit conflict gaat je helpen om een positieve verandering teweeg te brengen. De kunst is om je bewust te worden van de gevoelens en gedachten die je hebt tijdens dit conflict. De onuitgesproken boodschap is de sleutel. Woorden staan op dit moment alleen maar in de weg. Wat voel, denk en doe je, wat is je houding naar je kind toe? Een conflict is onbevredigend beëindigd wanneer er een winnaar en een verliezer is. Het is bevredigend wanneer beide partijen ´winnen´. Wanneer een ieder tevreden is met de oplossing. Oftewel beiden gezien en gehoord zijn. Wat ben jij over het algemeen in een conflict met jouw kind; winnaar of verliezer? Is jouw onuitgesproken boodschap naar je kind “wat ben je toch vervelend, doe niet zo raar en doe gewoon wat ik zeg” of “ik doe het weer verkeerd, doe maar wat jij wilt, het maakt niet zo veel uit wat ik wil”. Kan je met zowel je eigen behoeften als die van je kind rekening houden bij het construeren van een oplossing? Hoe kun je dit samen doen?

Het begint bij het bewust worden van je eigen gevoelens en gedachten op zo’n moment. Wat doet het met mij? Wat vind ik vervelend aan het gedrag? Wat denk ik nu van mijn kind? Ben ik ergens bang voor? Wat maakt dit een ‘probleem’ voor mij?

Beter iets anders doen, dan iets niet doen
Hierboven benadrukken we het belang van bewustwording. Inzicht krijgen in alle factoren (waaronder gedachten, gevoelens en gedragingen) die van invloed zijn in conflictsituaties met je kind. Of met wie dan ook. Die bewustwording zoeken is mogelijk in de hectiek van alledag. Simpelweg door een moment te nemen. Door dit prioriteit te geven naast alle dingen die je aandacht vragen. Een moment om zogezegd ‘boven de situatie uit te stijgen’. Afstand te nemen. Vaak helpt het om dit te doen in gesprek met iemand anders. Iemand die wat objectiever kan kijken en eerlijk is. Daarnaast kan het helpen om een moment te vinden buiten de betreffende uitdagende situatie. Ook daarom kan vakantie welkom zijn. Het geeft soms gunstige omstandigheden om dit te doen.

Uiteindelijk is het een wilsbesluit om hierbij stil te staan. Het gaat er niet om of je er tijd voor hebt, maar of je er prioriteit aan geeft. Neem de tijd om je ideeën over uitdagingen in het dagelijks gezinsleven serieus te nemen. De daardoor opgedane kennis draagt bij aan bewustwording. Bewustwording draagt bij aan keuzevrijheid. Keuzevrijheid bemoedigt je, geeft je invloed op de situatie. Om die keuzevrijheid ook daadwerkelijk zo te ervaren heb je wel gewenste alternatieven nodig. Concrete ideeën over hoe het anders kan. ‘Gezonde’ alternatieven voor ‘ongezonde’ gewoonten, patronen, dynamiek, gedrag.

Het cruciale belang van gezonde alternatieven in het doorbreken van ongewenste patronen illustreren we met het volgende voorbeeld:
Met roken (en vele andere verslavingen) blijken de meest succesvolle stoppers een zinvol alternatief te hebben voor het rookgedrag. In het geval van roken is de verslaving lichamelijk, vanwege de verslavende middelen in de sigaret. Maar er is ook een mentale component die niet onderschat moet worden. De aantrekkelijkheid van het rookgedrag zit ‘m juist hierin en niet zozeer in de rook van de sigaret die je longen verzwakt. Het is alles dat geassocieerd wordt met het roken. Het ontspan-momentje. Het babbelen met de andere rokers. Het lichte gevoel in het hoofd. Even naar buiten. De onderbreking van wat je aan het doen was. De sfeer, de geur. De emotie die met het weglopen voor een sigaret of zelfs met de voorbereiding ervan opkomt. Voor je het weet staat roken gelijk aan ontspanning en is het moeilijker om te ontspannen zonder een sigaret. En dat is waar de verslaving daadwerkelijk zijn wortels heeft.

Stoppen met roken is niet zo moeilijk. Wanneer iemand redenen voor zichzelf heeft en gemotiveerd is om niet meer te roken dan lukt dat vaak wel. Zeker voor een tijd. Maar op den duur blijkt of iemand enkel het rookgedrag gestopt heeft of ook daadwerkelijk de mentale switch heeft gemaakt. En hier blijkt dat het hebben van een gezond en concreet alternatief enorm helpt.

Hersenen kennen het woordje NIET niet. Je kent het gedachte-experiment: denk niet aan een roze olifant. Stoppen van iets ongewenst door het niet meer te doen is daarom geen succesvolle strategie. Iets anders gaan doen wel. Vervang het ongewenste voor het gewenste. Ongezonde gewoonten of gedrag voor gezonde gewoonten en gedrag. Dat vergt tijd en een concreet idee van wat je WEL wilt. En juist in dat laatste kan je zelf investeren.

Waardevolle investering
Als bovenstaande waar is kan het geen kwaad om te investeren in verduidelijking van de gewenste situatie bij jullie thuis. Dan zou je dus niet langer praten over de eigenschappen van de uitdagingen of problemen maar over de eigenschappen van de toekomstige, gewenste situatie. Hoe ziet die eruit? Kan je daar een gedetailleerd beeld van ontwikkelen met elkaar? Op die manier werk je richting oplossingen. En wat blijkt? De oplossingen hebben lang niet altijd een directe relatie met het probleem. Met andere woorden: veel oplossingen, dus veranderingen die leiden tot de gewenste situatie, zou je gewoon niet hebben bedacht als in gesprek en gedachten het probleem centraal was blijven staan.
Wat een veelbelovende toekomst biedt dat, wanneer je als ouders je kinderen dit kan voorleven. Wanneer je kinderen van jullie leren dat je kunt kiezen waarop je je richt. Dit heeft een transformerende kracht.

Markering van de breuk
Soms hebben we een onderbreking nodig van het bestaande als startpunt van iets nieuws. We bereiden ons voor. We vergroten onze kennis. We verzamelen de moed om iets te gaan veranderen. We markeren de breuklijn. Zoals Oud&Nieuw ons uitnodigt om ‘goede voornemens’ te vormen. We kijken terug en vooruit. Nadeel van Oud&Nieuw is dat het van de ene op de andere dag nieuwjaar is. En we het nieuwe jaar traditioneel gezien meestal niet op ons allerbest en energiek ingaan.
Vakantie heeft wat dat betreft meer potentie. Ook al is v
akantie per definitie van tijdelijke aard. Dat neemt echter niet weg dat de voordelen van vakantie langduriger zouden kunnen zijn dan we soms denken. Wat als wat we anders doen op vakantie nou ook eens heel erg goed werkt op de lange termijn? Kunnen we leren van de dingen die er anders gaan op vakantie? Misschien kunnen bepaalde typische vakantie-dingen wel meegenomen worden in de dagelijkse gang van zaken.
In dit kader kan het helpen om je af te vragen: “Wat doe ik anders wanneer ik meer ontspannen ben?” “Hoe reageer ik op … tijdens de vakantie en hoe helpt dat?” En vergeet niet dat je elkaar als partners hierbij enorm van dienst kan zijn. Stel je partner bijvoorbeeld de vraag: “Wat zie jij mij anders doen tijdens de vakantie wanneer … gebeurt?” Ook kinderen vanaf een bepaalde leeftijd vinden het leuk om een duit in het zakje te doen. Een open vraag als: “Wat vind je dat ik tegenover jou anders/fijner/leuker/beter doe tijdens de vakantie dan thuis?”.
Het is misschien gemakkelijk om dit te bagatelliseren. Alsof bepaalde dingen weggelegd zijn voor de vakantie alleen. Dat het een op zichzelf staande situatie is waarin zoveel factoren afwijken van de normale gang van zaken. Maar vergeet niet de vaste waarden die ook veel invloed hebben op het verloop van iedere dag dezelfde zijn als altijd: JIJ. Je neemt jezelf mee. En je andere gezinsleden. En jij bent niet ineens een andere persoon tijdens de vakantie. Dat is interessant. Want wat gebeurt er dan wel? Wat gebeurt er met jou tijdens de vakantie? Met je partner? Met je kind? Met de relatie tussen jou en die ander? Wat maakt dat vakantie dan toch zo heilzaam kan zijn, al is het maar voor jezelf? Al is het maar voor even.

Vakantie kan het mogelijk maken om doordacht, uitgerust en geïnspireerd aan nieuwe avonturen te beginnen. Avonturen in je eigen gezins-jungle. Avonturen in de jungle van relaties. Want alles kan veranderen en de eerste stap die je kan zetten is een concreet idee ontwikkelen over wat je wél wilt. Om vervolgens samen te kijken hoe je daar kan komen.

We wensen je een hele waardevolle, avontuurlijke vakantie toe!